Współuzależnienie to pojęcie, które może być niełatwe do zrozumienia, szczególnie dla osób, które nigdy nie doświadczyły takich relacji. To złożony problem, który dotyczy wielu osób żyjących w związkach z osobami uzależnionymi od różnego rodzaju substancji czy zachowań. W Polsce, gdzie problem uzależnień jest wciąż aktualny, jest to poważny temat, który wymaga zrozumienia i wsparcia. Osoby współuzależnione bardzo często pozostają w trudnych związkach, nawet wtedy, gdy wydaje się to być dla zewnątrz zupełnie nielogiczne. Co je powstrzymuje przed odejściem? Dlaczego mimo bólu i cierpienia nie potrafią zdecydować się na zmianę? W tym artykule postaramy się przybliżyć różne aspekty tego zjawiska, aby lepiej zrozumieć, co motywuje osoby współuzależnione do trwania w toksycznych związkach i jak można im pomóc.
Relacje współuzależnionych są skomplikowane i niejednoznaczne. Często głównym powodem tkwiącym za ich pozostaniem w związku jest lęk przed samotnością, niewiara we własne możliwości czy poczucie niekompletności bez partnera. Mechanizmy psychologiczne rządzące takimi osobami są bardzo złożone. Na pierwszy plan wyłania się tutaj niska samoocena, która sprawia, że osoby współuzależnione czują, iż nie zasługują na lepsze życie. W głębi serca mogą wierzyć, że taki jest ich los i nie potrafią wyobrazić sobie siebie w innym scenariuszu.
Dodatkowo, silne przywiązanie emocjonalne oraz więzi z osobą uzależnioną potrafią skutecznie zwodzić i utrudniać odcięcie się od związku. Psychologiczne mechanizmy, takie jak syndrom sztokholmski, mogą również sprawiać, że osoby współuzależnione zaczynają usprawiedliwiać swojego partnera i tłumaczyć jego zachowania problemami, które według nich mogą zostać rozwiązane. W rzeczywistości jednak współzależność tylko je pogłębia.
Poczucie winy to silne uczucie, które często towarzyszy osobom współuzależnionym. Czują się odpowiedzialne za to, co się dzieje z ich partnerem. Możliwe, że myślą, iż opuszczenie osoby uzależnionej przyczyni się do pogorszenia jej stanu. Wyobrażają sobie, że ich odejście mogłoby prowadzić do tragicznych konsekwencji, co napawa ich strachem i poczuciem całkowitej niemocy.
Często są przekonane, że pozostając u boku takiej osoby, mają szansę na ratowanie związku i partnera. Chociaż to uczucie zdaje się być irracjonalne, osoby współuzależnione przeżywają je równie mocno, jakby ich obawy były rzeczywistością. Wewnętrzne konflikty wynikające z poczucia obowiązku opieki nad osobą uzależnioną oraz obawa przed negatywnymi konsekwencjami ich decyzji są tak potężne, że paraliżują chęć zmian.
Strach przed nieznanym jest jednym z najczęstszych powodów, dla których osoby współuzależnione nie decydują się na odejście. Życie z osobą uzależnioną, nawet jeśli bywa trudne i pełne wyzwań, jest jednocześnie tym, co znane i w pewnym sensie przewidywalne. Zmiana wymaga odwagi oraz zmierzenia się z całkowicie nową rzeczywistością.
Część osób boi się, że nie poradzi sobie samodzielnie – zwłaszcza, jeśli związek trwał przez długi czas. Widmo samotności i braku wsparcia od drugiej osoby może paradoksalnie okazać się gorsze niż trwanie w toksycznej relacji. Strach ten może być związany z niską samooceną i poczuciem, że nowe, lepsze życie jest poza zasięgiem. Dlatego też często decydują się pozostać w znanym układzie, bojąc się, że wyjście poza strefę komfortu będzie jeszcze bardziej bolesne.
Nadzieja to jedno z najpotężniejszych, jednak czasem najbardziej mylących uczuć, które towarzyszy osobom współuzależnionym. Każda pozorna poprawa, obietnica czy deklaracja zmiany ze strony osoby uzależnionej może budzić w osobach współuzależnionych nadzieję na lepsze jutro. Chwilowe przebłyski normalności czy miłe słowa sprawiają, że widzą światełko w tunelu.
Takie osoby mogą sobie wyperswadować, że zmiana jest możliwa i razem przezwyciężą wszelkie trudności. Niestety, często tęsknota za tą lepszą wersją realności sprawia, że nie dostrzegają, jak mało jest solidnych podstaw do prawdziwej przemiany. To właśnie ta niewyfraczalnie trudna do ugaszenia nadzieja pozostaje jednym z najtrwalszych powodów trwania w niezdrowych relacjach.
Nie można także zapomnieć o wpływie społeczeństwa i rodziny na decyzje osób współuzależnionych. Często presja związana z oczekiwaniami i wymaganiami, jakie stawia przed nimi otoczenie, utrudnia podjęcie decyzji o odejściu. Społeczne normy mówiące o wierności, poświęceniu i trwałości związków mogą urastać do rangi bezwzględnych zasad, które trudno złamać.
Rodzina może wywierać na osobę współuzależnioną presję, by "ratować" małżeństwo czy związek, co sprawia, że osoba ta czuje się zobligowana do kontynuowania relacji pomimo własnego cierpienia. Takie zewnętrzne naciski mogą być niezwykle silnymi mechanizmami blokującymi próby odejścia i utrudniającymi dostrzeżenie faktycznego źródła problemu.
Ważne jest, aby zrozumieć, że osoby współuzależnione potrzebują wsparcia i pomocy, aby mogły zmienić swoją sytuację. Kluczowe jest, aby zająć się ich zdrowiem psychicznym i emocjonalnym w sposób wyczulony i pełen zrozumienia. Profesjonalna terapia czy grupy wsparcia mogą okazać się nieocenione w procesie odkrywania nowych sposobów radzenia sobie z bólem i odzyskiwania kontroli nad własnym życiem.
Pomocne jest również budowanie świadomości w społeczeństwie na temat tego, czym jest współuzależnienie i jak może wpływać na życie ludzi. Wykształcenie empatii oraz umiejętności wspierania osób w takiej sytuacji może prowadzić do tworzenia przestrzeni, w których będą czuły się bezpiecznie i akceptowane. To krok w stronę realnych zmian i szans na lepsze jutro dla wielu cierpiących z powodu współuzależnienia.
